Lễ hội đền Nguyễn Xí năm 2024 diễn ra trong 3 ngày, từ 8 đến ngày 10/03 (từ ngày 28 tháng Giêng đến mồng 1 tháng 2 năm Giáp Thìn). Lễ hội năm nay được tổ chức 2 phần. Phần lễ được tổ chức trang trọng, nghiêm túc, đậm đà bản sắc quê hương, dân tộc, bao gồm:  Lễ khai quang, lễ yết cáo, lễ dâng hương, lễ tham tế, lễ đại tế và lễ tạ. Phần hội bao gồm các họat động: Thi đấu bóng chuyền nam giữa các đội trong huyện; Hội diễn văn nghệ của các xóm trong toàn xã Khánh Hợp; Hoạt động triển lãm ảnh, tổ chức hội trại và các hoạt động vui chơi giải trí, trò chơi dân gian...

Nguyễn Xí sinh năm Đinh Sửu (1397) ở làng Thượng Xá, huyện Chân Phúc, nay là xã Khánh Hợp, huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An. Ông là người có công lớn trong việc đánh đuổi quân Minh, giúp vua Lê Lợi lên ngôi Hoàng Đế và được xem là một trong những vị khai quốc công thần triều Lê. Trong cuộc đời làm quan của mình, Nguyễn Xí đã phụng sự 4 triều đại vua Lê: Lê Thái Tổ, Lê Thái Tông, Lê Nhân Tông, Lê Thánh Tông và đảm nhận nhiều chức vụ quan trọng của triều đình lúc bấy giờ. Ngoài ra ông là người có nhiều đóng góp quan trọng trong việc hình thành nên nhiều làng xã ở vùng đồng bằng Bắc Bộ, vùng Đông huyện Nghi Lộc và Thị xã Cửa Lò thế kỷ XV.

Năm 1465, sau khi Nguyễn Xí qua đời, Triều đình nhà Lê vô cùng thương tiếc đã truy tặng tước “Thái Sư Cương Quốc công, đặc ân khai quốc, Thụy Nghĩa vụ”, thi hài của ông đã được nhà vua cho bảo quản ở Điện Kính Thiên, sau đó chuyển linh cữu về quê nhà nay là xã Khánh Hợp, huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An mai táng và giao cho con cháu dòng họ và Nhân dân lập đền thờ phụng, khắc văn bia tưởng nhớ muôn đời.

Đền thờ Nguyễn Xí, xã Khánh Hợp, huyện Nghi Lộc là ngôi đền có quy mô bậc nhất xứ Nghệ được xây dựng cách ngày gần 600 năm. Trải qua bao nhiêu biến cố thời gian, lịch sử, di tích vẫn còn giữ được nét đẹp cổ kính với kiến trúc theo kiểu "nội công ngoại quốc", được bố trí đăng đối, hài hòa. Năm 1990, đền thờ Cương Quốc công Nguyễn Xí được Bộ Văn hóa Thông tin xếp hạng Di tích cấp quốc gia; năm 2020, di tích được Thủ tướng Chính phủ xếp hạng Di tích Quốc gia đặc biệt.

Lễ hội đền Nguyễn Xí hàng năm là dịp để Nhân dân và hậu duệ con cháu dòng họ Nguyễn Đình cả nước biểu hiện lòng tôn kính, tưởng nhớ đến vị danh thần kiệt xuất của dân tộc, góp phần giáo dục tinh thần yêu nước, lòng tự hào dân tộc cho các thế hệ, đồng thời cũng góp phần bảo tồn phát huy giá trị văn hóa dân tộc.

Ngọc Mai- Trần Hoa

Trung tâm VHTT&TT Nghi Lộc