UBND tỉnh Nghệ An đã ban hành Quyết định số 6372/QĐ.UBND ngày 28/12/2017 về việc công nhận Nhà thờ họ Nguyễn Bá chi II là di tích lịch lịch sử kiến trúc nghệ thuật cấp tỉnh.

Nhà thờ họ Nguyễn Bá chi 2 thuộc địa bàn xóm 5, xã Nghi Long, huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An được xây dựng vào khoảng thế kỷ XVII để thờ các tiên linh dòng họ Nguyễn Bá - một chi nhánh của dòng họ Nguyễn Đình - Cương quốc công Nguyễn Xí, trong đó có nhiều nhân vật có công lao với nhân dân và đất nước, tiêu biểu như: Ông tổ của dòng họ Nguyễn Bá Đỉnh - là một võ tướng, được phong tước Đăng Triều bá, sau thăng lên Chưởng Lộc hầu. Ông Nguyễn Bá Diện - người hăng hái tham gia vào phong trào yêu nước chống thực dân Pháp xâm lược. Ông Nguyễn Đạo Quang, là người tham gia tích cực và có nhiều đóng góp trong Phong trào chống TD Pháp giai đoạn tiền khởi nghĩa...

Trong 2 cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và Đế quốc Mỹ xâm lược, di tích còn là nơi chứng kiến nhiều sự kiện lịch sử trọng đại của địa phương như: là nơi hội họp, bàn bạc kế hoạch đấu tranh của chi bộ Kim Khê trong phong trào 1930 - 1931; nơi đặt thiết bị thông tin liên lạc cho đơn vị pháo cao xạ bảo vệ cầu Cấm và đồi 200; nơi giam giữ phi công Mỹ trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước...Đây là những minh chứng hùng hồn cho tinh thần chiến đấu anh dũng, quật cường của nhân dân Nghi Long nói riêng và nhân dân Nghi Lộc, Nghệ An nói chung, bổ sung thêm những cứ liệu phục vụ công tác nghiên cứu lịch sử địa phương, lịch sử dân tộc.

Toàn cảnh Nhà thờ họ Nguyễn Bá chi II hiện nay

Về kiến trúc, Nhà thờ họ Nguyễn Bá là một công trình kiến trúc đã tồn tại trên một thế kỷ với 2 toà công trình gốc được giữ gìn tương đối nguyên vẹn. Tại nhà thờ còn lưu giữ nhiều hiện vật cổ, quý như gia phả, câu đối, bằng cấp...

Việc công nhận di tích lịch sử kiến trúc nghệ thuật cấp tỉnh là niềm tự hào, niềm vui lớn của dòng họ Nguyễn Bá nói riêng, cán bộ, nhân dân huyện Nghi Lộc nói chung; đồng thời đã tạo điều kiện thuận lợi để bảo tồn và phát huy tốt hơn giá trị Di tích trong thời gian tới.