Ngày ấy, nhiều cư dân làm nghề chài lưới trên sông Cấm đã lên bờ dựng nhà trú ngụ lập thành các Trại Bộng (Nhân Hoà ngày nay),  Kỳ Đò (Rú Thần ngày nay), dân cư của nhiều dòng họ lớn về đây khai khấn, lập nghiệp trở thành làng Trung Hoà, Khánh Thiện. Năm 1884 dưới thời cai trị của thực dân Pháp và phong kiến nước ta được chia làm 3 kỳ (Bắc, Trung, Nam Kỳ) Nghi Thuận nằm trong xứ Trung Kỳ. Kim Khê Trung (Nghi Thuận ngày nay) được gọi từ năm 1888 thời vua Đồng Khánh thiết lập cùng với Kim Khê Thượng (Nghi Long ngày nay) và Vọng Nhi (Nghi Hoa ngày nay) thuộc tổng Kim Nguyên. Đến tháng 5/1947 Kim Khê Thượng, Kim Khê Trung, Vọng Nhi và làng Trung Hậu, Ngọc Liện được sáp nhập thành xã Kim Đồng có lúc còn gọi là xã (Thuận Hoà).Tháng 9 năm 1954 xã Kim Đồng được chia thành 3 xã Nghi Long, Nghi Hoa và Nghi Thuận.

          Khi mới thành lập Nghi Thuận được chia thành 3 vùng: Khánh Thiện, Nhân Hoà và Trung Hoà với tổng diện tích tự nhiên là 864 ha và cách trung tâm Huyện về phía Bắc khoảng 6 km, hiện nay Nghi Thuận có 8 xóm với tổng dân số trên 8000 người, tỷ lệ dân theo đạo thiên chúa chiếm trên 50%. Khi mới thành lập vị bí thư Đảng bộ đầu tiên là đồng chí Phạm Văn Xuân quê ở làng Khánh Thiện, đồng chí Trần Ngọc Thắng quê ở làng Trung Hoà làm Chủ tịch xã. Trải qua 2 cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, dưới sự lãnh đạo của đảng bộ, chính quyền, các tổ chức chính trị xã hội và nhân dân địa phương đã đoàn kết, sáng tạo huy động tối đa nội lực tất cả cho tuyền tuyến, với tinh thần ''thóc không thiếu 1 cân, quân không thiếu 1 người''. Hàng ngàn người con Nghi Thuận đã hăng hái tham gia trên nhiều trận tuyến như bộ đội, dân quân du kích, thanh niên xung phong và dân công hỏa tuyến...Hoà bình lập lại toàn xã có 114 người con đã anh dũng hy sinh nằm lại trên chiến trường, có 12 người được công nhận là cán bộ tiền khởi nghĩa, có 6 Bà mẹ được nhà nước phong tặng danh hiệu “ Mẹ Việt Nam anh hùng”  hơn 127 đồng chí là thương bệnh, binh, gần 40 người bị nhiệm chất độc hoá học và gần 500 lượt gia đình và cá nhân được nhà nước phong tặng Huân, Huy chương các loại.

          Trong kháng chiến cũng như lúc hoà bình Đảng bộ và nhân dân Nghi Thuận luôn cần cù sáng tạo trong lao động sản xuất, một lòng đi theo con đường mà Đảng và Bác Hồ đã chọn, các thế hệ ông cha trên mảnh đất Nghi Thuận đã để lại bao tiếng thơm với nhiều tấm gương anh dũng, mưu trí kiên cường sáng tạo, gan dạ và dũng cảm trong chiến đấu với nhiều chiến công hiển hách tiêu biểu như Cố Thiếu tướng Hoàng Đan và nhiều tướng lĩnh khác.

          Thời gian không ngừng trôi, cuộc sống có nhiều sự thay đổi, nhưng những minh chứng lịch sử còn đó, con người Nghi Thuận với gia phong, gia đạo và gia pháp đang hàng ngày làm đẹp quê hương, tôn thêm truyền thống của quê hương với tình làng nghĩa xóm, với đạo lý uống nước nhớ nguồn, với tinh thần hiếu học...Bao thế hệ cha ông được tôi luyện trong gian khổ đã sản sinh ra lớp người kế tục biết phát huy truyền thống để xây dựng quê hương. Hàng ngàn người con Nghi Thuận đã trưởng thành, có người là giáo sư, tiến sỹ, bác sỹ là những sỹ quan cao cấp trong quân đội và là những người làm kinh tế giỏi đang vươn cánh bay tới mọi miền của tổ quốc. Trong những năm gần đây nhờ sự quan tâm chỉ đạo của Huyện ủy, HĐND, UBND, UBMTTQ, các Ban ngành đoàn thể cấp Huyện, cán bộ và nhân dân Nghi Thuận luôn đoàn kết, phát huy nội lực vận động nhân dân góp công, sức từng bước đầu tư xây dựng cơ sở vật chất như: (điện, đường, trường, trạm) khang trang đáp ứng phần nào nguyện vọng của nhân dân, kinh tế phát triển đồng đều, tỷ trọng công nghiệp, dịch vụ thương mại ngày càng tăng nhanh, đời sống của nhân dân từng bước được cải thiện, thu nhập bình quân đầu người năm 2023 đạt trên 53 triệu đồng/người/năm. Toàn xã có 1 di tích được công nhận di tích lịch sử cấp tỉnh đó là “ Nhà thờ cụ Hoàng Văn Hệ và nhà lưu niệm Hoàng Khuê, Hoàng Đan”; có 9 di tích đã được Tỉnh kiểm kê di tích lịch sử văn hoá. Có 8 làng, 3 đơn vị, 5 dòng họ đạt danh hiệu làng, đơn vị và dòng họ văn hoá. Xã đạt chuẩn quốc gia về y tế năm 2005; trường tiểu học đạt chuẩn mức độ 2; trường THCS và Trường Mầm non đó đạt chuẩn quốc gia. Hệ thống chính trị từ xã đến cơ sở xóm luôn hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao, xã được cấp trên công nhận là xã đạt chuẩn Nông thôn mới năm 2020; Nông thôn mới nâng cao năm 2023, đang tập trung xây dựng để xã đạt chuẩn Nông thôn mới kiểu mẫu năm 2024. Tuyến đường (N5) nay gọi là Quốc lộ 7C nối từ Quốc lộ 1A lên miền ngược và Khu Công nghiệp WHA đã đi vào hoạt động, nhờ đó thay vì những ruộng lúa, luống ngô là cảnh công nhân tấp nập vào ra các nhà máy; đây là điều kiện thuận lợi cho các hộ phát triển kinh doanh buôn bán dọc theo tuyến đường (7C), sự sầm uất, nhộn nhịp cả ngày lẫn đêm, điều đó giúp nhân dân Nghi Thuận có điều kiện tăng thêm thu nhập, đời sống của nhân dân ngày càng được nâng lên; lao động tại địa phương cơ bản trở thành công nhân thay vì “một nắng hai sương bán mặt cho đất bán lưng cho trời”.

          Bên cạnh những kết quả đã đạt được, chặng đường phía trước vẫn còn không ít thử thách chông gai cần phải vượt qua đó là: Tư tưởng bảo thủ trì trệ trong 1 bộ phận cán bộ Đảng viên và nhân dân vẫn còn. Công tác giải phóng mặt bằng, thu hút đầu tư một số dự án vẫn còn gặp khó khăn, tình hình an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội còn tiềm ẩn nhiều yếu tố phức tạp... Mặc dù vẫn còn nhiều khó khăn song Đảng bộ và nhân dân Nghi Thuận nguyện đoàn kết một lòng, phát huy tốt những kết quả đã đạt được, khắc phục những thiếu sót nhằm đưa đời sống tinh thần, vật chất của nhân dân ngày một phát triển đi lên. 

Xuân Trường