Ông Hoàng Đan (1928 – 2003) sinh ra tại xã Nghi Thuận, huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An.
Tháng 3/1945, Ông tham gia hoạt động Cách mạng, được cử làm Ủy viên BCH Mặt trận Việt Minh huyện Nghi Lộc. Trong Cách mạng tháng Tám năm 1945, Ông cùng các đ/c trong Mặt trận Việt Minh tổ chức biểu tình, vận động nhân dân đứng lên khởi nghĩa, giành Chính quyền tại huyện Nghi lộc.
Tháng 2/1946, ông nhập ngũ, từng giữ các chức vụ: Trung đội trưởng, Chính trị viên đại đội, Đại đội trưởng, Tiểu đoàn trưởng. Trong chiến dịch Điện Biên phủ, ông là Trung đoàn phó Trung đoàn 57, Đại đoàn 304; sau năm 1954, là Trưởng ban tác chiến Sư đoàn 304, Phó phòng nghiên cứu Trường trung cao cấp quân sự (nay là Học Viện Quốc phòng); từ năm 1961 - 1964, đi học tại Học viên quân sự Frunze (Liên Xô); năm 1964 - 1965, chủ nhiệm khoa Bộ Binh, Học viện Quân Chính; năm 1965 - 1970, là Phó Tư lệnh Sư đoàn 304B; năm 1970 - 1973 là Tư lệnh Sư đoàn 304, tham gia chiến đấu tại chiến trường Trị - Thiên ác liệt; tháng 11/1973, là Phó Tư lệnh kiêm Tham mưu trưởng đầu tiên của Quân đoàn 1 mới được thành lập; tháng 4/1974, là Phó Tư lệnh Quân đoàn 2 mới được thành lập; tham gia Bộ chỉ huy Chiến dịch Nông Sơn - Thượng Đức năm 1974; tháng 3/1975, trực tiếp chỉ huy mũi tiên phong của Quân đoàn 2, thực hiện "Thần tốc, táo bạo, quyết thắng", tiến hành liên tiếp các trận đánh giải phóng Trị - Thiên, Huế, Đà Nẵng và các tỉnh Cực Nam Trung bộ; tháng 4/1975, trong Chiến dịch Hồ Chí Minh, trực tiếp chỉ huy lực lượng cơ động của Quân đoàn 2 nhanh chóng đánh chiếm Dinh Độc Lập, giải phóng Sài Gòn. Trưa ngày ngày 30 tháng 4 năm 1975, Ông là chỉ huy cấp quân đoàn đầu tiên có mặt ở Dinh Độc Lập.
Năm 1976, ông là phó giám đốc Học viện quân sự cao cấp (nay là học viện Quốc phòng). Năm 1977, trong đợt phong quân hàm cấp tướng đầu tiến của QĐ ta sau khi thống nhất đất nước, ông được phong hàm thiếu tướng. Tháng 2 năm 1979, là Tư lệnh Quân đoàn 5 mới được thành lập, kiêm Tư lệnh Mặt trận Lạng Sơn, chiến đấu chống quân xâm lược phía Bắc. Tháng 2/1981, Ông là Phó Tư lệnh - Tham Mưu Trưởng Quân khu 1, tham gia chỉ huy chiến đấu tại Mặt trận Vị Xuyên, Hà Giang năm 1984 -1985; tháng 6 năm 1990 là cục trưởng Cục khoa học quân sự, Bộ QP.
50 năm quân ngũ, cuộc đời ông gắn liền với những năm tháng ác liệt, gian khổ, sôi động của các cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ, chiến tranh biên giới Tây Nam và biên giới phía Bắc. Ông đã trực tiếp chỉ huy và tham gia nhiều chiến dịch, trận đánh nổi tiếng. Ông được coi là một trong “Tứ đại sư trưởng” đánh trận giỏi của QĐND Việt Nam; là một trong những vị tướng am tường hàng đầu về chiến tranh phòng ngự, phản công.
Thượng tướng Lê Khả Phiêu, nguyên Tổng Bí thư BCH Trung ương Đảng, nguyên Bí thư Quân ủy Trung ương, đánh giá: "Nói đến đ/c Hoàng Đan - tướng Hoàng Đan, toàn quân ai cũng biết rõ và ngưỡng mộ ông. Một con người hầu như cả cuộc đời, cả sự
nghiệp của ông đều gắn bó trong lĩnh vực quân sự ...Đồng chí còn là một nhà giáo, nhà quản lý khoa học quân sự giỏi, với dày dặn kinh nghiệm qua thực tiễn chiến trường nhiều năm nên ông có uy tín lớn trong quân đội và nhân dân ta. Tuy ông đã đi vào cõi vĩnh hằng nhưng tên tuổi ông được quân đội mãi mãi học tập".
Thượng tướng, GS.NGND Hoàng Minh Thảo nhận xét: “Tướng Hoàng Đan là một tướng chiến trận. Nơi nào có cuộc chiến ác liệt nhất là có mặt tướng Hoàng Đan. Ông chiến đấu dũng cảm và chỉ huy có mưu trí. Ông không chỉ là một nhà chỉ huy tài giỏi, mà còn là một nhà lý luận quân sự xuất sắc….. những gì Ông để lại cho đời sau là rất quý báu, rất có giá trị”.
Ông cũng rất nặng tình, nặng nghĩa với quê hương. Ông đã trực tiếp và vận động con cháu hỗ trợ phát triển KT-XH xã nhà như làm đường liên thôn, xây dựng trạm biến áp điện, xây trường cấp 2 .v.v.
Năm 2014, ông được Nhà nước truy tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang Nhân dân. Năm 2021, Nhà lưu niệm Hoàng Đan tại xã Nghi Thuận, huyện Nghi Lộc, đã được xếp hạng là Di tích lịch sử cấp tỉnh./.